معرفی

به مجموعه ای از شرایط خارجی و تأثیرات وارده ناشی از آن ها بر زندگی یک موجودزنده اطلاق می گردد . طبق تعریف ، محیط شامل هوا ، آب و خاک و روابط بین آن ها و کلیه موجودات زنده میباشد. بر این اساس هدف " بهداشت محیط " کنترل کلیه عواملی است که بالقوه و بالفعل تأثیرات سویی بربقا ، وسلامتی انسان اعمال می کنند . بیماری های بسیاری با عوامل گوناگون اعم از بیولوژیک و شیمیایی از طریق آب ،هوا ، مواد غذایی و بسیاری از عوامل محیطی دیگرسلامتی انسان را تهدید می نمایند . راهبرد اساسی بهداشت محیط در مهار این بیماریها ،کنترل منبع بیماری ، نحوه سرایت و تامین شرایطی است که سلامت فرد را افزایش دهد.

 تاریخچه بهداشت محیط در ایران:

تا اواخر دوران قاجار هیچگونه نشانه ای از تشکیلات منظم و قانونی برای مدیریت امر بهداشت و درمان مملکت در دست نیست. سرتاسر کشور آماج یورشهای قحطی و بیماریهای واگیر دار بصورت اپیدمی بود. تنها تعدادی بیمارستان که اکثر آنها راخارجی ها اداره می کردند در گوشه و کنار مملکت وجود داشت. اولین قدم در راه تشکیل یک مرجع قانونی برای رسیدگی به سلامت مردم در کشور با تشکیل شورایی به نام هیئت صحیه (مجلس صحت) در محل دارالفنون برداشته شد و در سال 1300 وزارتخانه جدیدی بنام وزارت صحیه و فواید عامه تاسیس گردید. با تشکیل وزارتخانه و ادغام مجلس صحت با آن ،این مجلس به شورای عالی صحیه تغییر نام یافت و در سال 1305 اداره جدیدی به نام اداره کل صحیه عمومی مشغول به کار شد. باید دانست که در این سالها اکثرامور بهداشت شهری از قبیل نگهداری واداره شیرخوارگاه ها ، یتیم خانه ها و حمامهای عمومی جزءوظایف شهرداریها بود.در تاریخ 28/6/1320شمسی وزارت بهداری با تشکیلات جدید تاسیس گردید. در این سال امور بهداشت و درمان شکل قانونی یافت و برنامه هایی برای آن تدوین گردید. در سال 1332 اداره کل مهندسی بهداشت محیط وزارت بهداری تأسیس گردید و یکی از اهداف آن اجرای طرحهای توزیع آب سالم برای شهرها و روستاهای کشور بود که موفقیتهای زیادی بدست آورد و در سال 1342 بمنظور تأمین و تربیت نیروی انسانی دوره مهندسی بهداشت در دانشکده فنی و بهسازی محیط در بهداری شروع بکار نمود. شایان ذکر است در خرداد ماه 1334 قانون مربوط به مقررات پزشکی ، دارویی و مواد خوردنی و آشامیدنی تصویب گردید و در تبصره 12 ماده 39 آن اعلام نمود وزارت بهداری و شهرداریها مکلفند مراکزی که مواد دارویی و یا غذایی یا آشامیدنی می سازند یا می فروشند را بازدید و در صورت مغایرت با اصول بهداشتی اخطار صادر نمایند ودر صورت تخلف برابر مقررات اقدام نمایند که از جمله وظایف بهداشت محیط اجرای قسمتی از قانون فوق بود. در تیر ماه 1346 قانون مواد خوردنی،آشامیدنی تصویب گردید. و در سالهای 1347 و 1354 مورد اصلاح قرار گرفت و دستورالعملهای لازم را در مورد ساخت، توزیع و فروش مواد غذایی و آشامیدنی تعیین و مجازات متخلفین مربوطه را نیز اعلام کرد. در خرداد سال 1367 قانون تشکیلات و وظایف وزارت بهداشت توسط مجلس شورای اسلامی تصویب گردید و بند 2ماده 1 وظایف بهداشت اعلام می دارد: تأمین بهداشت عمومی و ارتقاء سطح آن از طریق اجرای برنامه های بهداشتی خصوصاً در زمینه بهداشت محیط ، مبارزه با بیماریها، بهداشت خانواده ، مدارس و آموزش بهداشت از وظایف وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی می باشد. بدیهی است که تا تاریخ فوق بهداشت محیط در سطح وزارتخانه تحت عنوان مدیریت بهداشت محیط فعالیت می نمود و سال 1367 با ایجاد سیستم های شبکه بهداشتی درمانی انجام وظیفه می نماید و مسئولیت آبرسانی روستاها نیز از سال 67 به وزارت جهاد سازندگی واگذار گردید.

.

مهمترین برنامه بهداشت محیط عبارتند از:

    1-کنترل آلودگی هوا

       2-پیشگیری ازبیماریهای واگیر

       3-بهداشت محیط در موارد اضطراری

      4-نظارت بهداشتی بر تهیه ، توزیع و فروش مواد غذایی

     5-کنترل بیماریهای ناشی از مواد غذایی و مسمومیت ها

      6-بهداشت مسکن ، بهداشت اماکن عمومی

     7-کنترل حشرات و جوندگان

       8-بهداشت پرتوها

      9-دفع بهداشتی فاضلاب ها

   10-مدیریت مواد زاید شهری و مواد زایدخطرناک

    11-بهداشت شناگاه ها و سایر تفریحات آبی

    نظارت بر تأمین آب آشامیدنی سالم 12

   13-بهداشت محیط روستا

شرح وظایف:

1) بهداشت آب و فاضلاب

2) بهداشت مواد غذایی

3) سموم و مواد گندزدا

4) مبارزه با حشرات و جوندگان

5) اجرا و پایش برنامه حذف جوش شیرین

6) ارزشیابی و نظارت بر وضعیت بهداشت محیط مراکز آموزش عالی و واحد های تابعه

7) ارزشیابی و نظارت بر وضعیت بهداشت محیط پایانه های مسافربری و باربری فرودگاهها

8) ارزشیابی و نظارت بر وضعیت بهداشت محیط کشتارگاهها

10) ارزشیابی و نظارت بر وضعیت بهداشت محیط بیمارستانها

11) ارزشیابی و نظارت بر بهداشت محیط استخرهای شنا

12) ارزشیابی و نظارت بر بهداشت محیط مدارس

13) ارزشیابی و نظارت بر بهداشت محیط مساجد

14) ارزشیابی و نظارت بر بهداشت محیط اماکن پذیرایی بین راهی

15) نظارت و کنترل مراکز کاربرد پرتوهای یونساز در پزشکی

16) طرح روستای سالم

17) آموزشگاه اصناف

18) اجرای برنامه یدسنجی

19)رسیدگی به شکایات سامانه 190

20) برنامه مبارزه با استعمال دخانیات

21) برنامه کاهش اثرات بلایای طبیعی

22) نظارت بر وضعیت حمل و دفع صحیح زباله در مناطق روستایی و جلب مشارکتهای مردمی

23 ) نظارت بر وضعیت حمل و دفع صحیح زباله در مناطق شهری

24) اجرای طرح تشدید بهداشت محیط

25) بهداشت هوا

26) انجام برنامه های آموزشی

27)اجرای ستاد فوریت های  بهداشت محیط

28) ارزشیابی و نظارت بر مراکز بهداشتی درمانی شهری و روستایی

29) همکاری برون بخشی در بهبود کیفیت نان در اداره غله و کمیسیون تشخیص و تعزیرات آردو نان

انتظارات سیستم بهداشتی از پزشکان شاغل در مراکز بهداشتی در رابطه با برنامه های بهداشت محیط و حرفه ای:

1- آشنایی با قوانین موضوعه و نحوه اجرا جهت برنامه ریزی و نظارت بر فعالیتهای بهداشتی

2- ایجاد هماهنگی بین بخشی بین ارگانهای دولتی و محلی (پایگاه، شورای اسلامی)

3- همکاری با کارکنان در زمینه آموزش به کسبه و مردم

4- آشنایی با شرح وظایف کارکنان دراین زمینه

5- کنترل و نظارت بر تهیه آمارها و شاخص های بهداشتی توسط کارکنان و شناسایی مشکلات بهداشتی منطقه ضمن ارائه راهکارهایی جهت حل مشکلات

6- بازدید تصادفی از اماکن عمومی، مراکز تهیه و توزیع فروش مواد غذایی، کارگاه ها و... (به منظور ارزیابی عملکرد کارکنان)

7- برگزاری کلاسهای آموزشی ماهیانه برای کارکنان و انتقال اطلاعات جدید به آنها

8- بررسی مشکلات و موانع موجود در پیشرفت فعالیتهای بهسازی اماکن و ارائه راهکارهای مناسب

9- بررسی وضعیت کلرزنی، کلرسنجی آب منطقه تحت پوشش.

10- بررسی انجام آزمایش میکروبی و شیمیایی از منابع و شبکه های آبرسانی

11- پیگیری و تامین وسایل آزمایشگاه آب (درصورت وجود آزمایشگاه های مجهز)

12-نظارت بر اجرای طرح بقاء در روستاها

13- مشارکت در فعالیتهای آموزش سلامت شغلی

14- هماهنگی با متمکنین و شورای روستا بمنظور حفاظت از حریم های منابع آب آشامیدنی.

15- برگزاری جلسات بین بخشی با حضور بخشداری، آموزش و پرورش، نیروی انتظامی، شورای اسلامی، جهاد کشاورزی بمنظور بهسازی مناطق روستایی و ارائه راهکار مناسب

16- شرکت در جلسات شورای بهداشتی بخش و روستا و توجیه مسائل بهداشتی و ارائه راهکارهای مناسب

17- انعکاس و پیگیری مشکلات بهداشت محیط روستا به مرکز بهداشت شهرستان جهت طرح در شورای بهداشتی شهرستان

18- حمایت از طرح های جمع آوری زباله و تشویق بخش خصوصی جهت اجرای طرح

19- بررسی شاخص های بهداشت محیط و مداخله موثر در ارتقاء وضعیت موجود.

20- حمایت از پرسنل در برخورد قانونی با متخلفین بهداشت محیط که سلامت عمومی جامعه را تهدید می کنند. ( با هماهنگی مرکز بهداشت شهرستان)

21- جلب مشارکتهای مردمی در امر بهسازی محیط روستا

22- شرکت در جلسات مدارس با مدیران، معلمان و کاکنان بمنظور افزایش هماهنگی بین بخش

23- بررسی شاخص های بهداشت محیط مدارس و مداخله جهت ارتقاء شاخص ها.

24- پیگیری انعکاس مشکلات بهداشت مدارس به اموزش و پرورش (از طریق مرکز بهداشت شهرستان)

25- انجام معاینات ادواری در بدو استخدام کارگران

شرح وظایف کارشناس بهداشت حرفه ای  :

1 ـ شناخت و آگاهی لازم از وضعیت بهداشت حرفه ای کارگاهها و کارخانجات , معاون , مشاغل کشاورزی و خدمات در منطقه و جمع آوری اطلاعات و آمار مربوطه , برنامه ریزی جهت بازدید از واحد های مذکور در راستای تحقق اهداف بهداشت حرفه ای .

2 ـ همکاری در تنظیم و پیگیری برنام های آجرائی در زمینه مبارزه با بیماریهای ناشی از کار , بیماریهای واگیر , مسمومیت ها و حوادث و سوانح ناشی از کار با همکاری پزشک بهداشت حرفه ای

3 ـ آگاهی از حدود ملی تماس شغلی عوامل بیماریزا بمنظور ارزیابی عوامل زیان آور محیط کار که به نحوی از انحاء به سلامت   جسمی , روانی و اجتماعی شاغلی لطمه وارد می سازد .

4 ـ نمونه برداری , اندازه گیری , تجزیه و تحلیل ارزیابی عوامل زیان آور و مسائل ارگو نومیک >> تطبیق انسان با کار و بالعکس << در محیط کار و ارائه طریق بمنظور پیشگیری و کنترل عوامل زیان آور در محیط کار با توجه به استانداردهای موجود .

5 ـ بررسی و شناخت کارهای سخت و زیان آور در حرف گوناگون و برنامه ریزی در زمینه بهبود شرایط کار و معرفی شاغلین